Кык война пыр

Кужйын олӧ пӧрысь нин ань, Серафима Петровна Кузнецова, сиктса ногӧн кӧ — Пима тьӧт. Чужліс сійӧ 1918 вося июль 10 лунӧ тайӧ жӧ грездас. Оліс-выліс мам-батьыскӧд, чой-вокыскӧд, помаліс нёль класс. Но весиг мӧвпыштлыны эз куж, мый Айму ковмас дорйыны кык война вылын. Кор воис Ыджыд война пансьӧм йылысь лёк юӧр, сійӧс нинӧм эз сувтӧд фронт вылӧ мунӧмысь. Мӧд лунас нин чукӧртісны том йӧзӧс военкомат дорӧ, и вӧрзьӧдчисны найӧ кузь туйӧ подӧн. Юркарын войтырӧс вердісны-юкталісны, пывсьӧдісны. Недыр мысти нин кывтісны найӧ пароходӧн Котласӧ, кӧні юклісны, кодлы кытчӧ мунны.

Серафима Петровна медводз веськаліс Кандалакша карӧ дӧзьӧритны кӧрт туй да завод. Кор немечьяс кутісны зырӧдны, кытшавны карсӧ, йӧзсӧ нуисны Мурманскӧ. А мед нинӧм эз вичмы вӧрӧглы, мунігас пасьвартісны кӧрт туй да завод.

Дерт, Мурманскад эз жӧ вӧв кокни. Ӧд тані сідз жӧ вӧліны медтӧдчана порт да кӧрт туй, кытчӧ вайлісны грузъяс. Сьӧкыд вӧлі лун кӧть вой, но груз пыр тырвыйӧ воліс аслас местаӧдз.

Кор воис Вермӧм йылысь юӧр, дӧзьӧр кутысьясӧс гортаныс мӧдӧдны эз на тэрмасьны — виччысисны приказ. Но весьшӧрӧ. Воис индӧд мунны Дальньӧй Востокӧ, дорйыны ас му японечьясысь. Служитіс коми ань Благовещенскын. А ставнас служитӧм-воюйтӧмыс лоис сизим во, и пыр наводчикаліс пулемётной дивизияын.

Мыйта кад нин колис сэксянь, но нинӧм на эз вун олӧма мортлӧн, век на ставыс син водзас. Босьтны кӧть тайӧ лоӧмторсӧ. Ӧтчыд сулаліс дӧзьӧрын. Кыліс, кыдзи кодкӧ матыстчӧ, да нӧшта абу ӧтнас. Ёнакодь повзис — ни лолыштны, ни места вылысь вӧрзьӧдчыны оз лысьт. Тӧдіс, пӧгибнитас кӧ сійӧ, вермасны вӧрӧг киӧ веськавны и мукӧд салдатъяс. Сэки Серафима Петровна повтӧг лыйис пемыдас, кӧні кылісны гӧлӧсъяс. Мӧд луннас сійӧс аттьӧалісны лючки-бура дӧзьӧр кутӧмысь.

Эз вун и японечьяскӧд ӧти тыш. Салдатъяслӧн буретш помасисны боеприпасъяс. Лыйсьӧмӧн водзсасьны эз вермыны. И медым кыдзкӧ кольны ловйӧн ставлы, кодйисны ыджыд гу, ваялісны сэтчӧ лыс да дзебсисны сы пӧвстӧ. Дзебсянінын тшыг нисьӧ пӧтӧн лои пукавны вит сутки чӧж. Тӧдісны, мый вӧрӧг найӧс оз казяв татысь, сайӧдінысь, но век жӧ полісны, мый пӧгибнитасны самолётъясӧн бомбитӧмысь. Дзебсянінысь вермисны петны сӧмын сэк, кор миян салдатъяс орӧдісны японечьяслысь кытшсӧ.

Помасис война. Позьӧ нин нимкодясьны, гажӧдчыны. Но он на тай. Нылӧс гортас локтӧм бӧрын пыр жӧ суис неминуча — сотчис керкаыс. Асьныс ӧдва колины ловъяӧсь. Да нӧшта на кувсис батьыс.

Эз весьшӧрӧ дорйысь-мездысь Серафима Петровна. Бура служитӧмсӧ сылысь пасйисны «За победу над Японией», «70 лет Вооружённых сил СССР 1918-1988 гг.» медальясӧн да уна мукӧд наградаӧн.

Война бӧрын эз и слӧймы лӧсьӧдны семья. Уджаліс яслиын челядь видзысьӧн. Бӧръя воясӧ олӧ рӧдвуж дорас, видзӧ налысь быдтасъяссӧ. Дзоньвидзалун бурмӧдны водзын ветліс юркарса госпитальӧ, а ӧні Кебанъёльса профилакторийӧ.

Арлыд вылӧ видзӧдтӧг, пӧрысь ань пыр на збой, радейтӧ шмонитны, весиг анекдотъяс тӧдӧ.

И колӧ шуны зэв ыджыд аттьӧ да муӧдз копыр Тіянлы, Серафима Петровна, мый мукӧдкӧд тшӧтш мездінныд вӧрӧгысь мунымӧс да сетінныд миянлы шуда олӧм.

М. ВОРОБЬЁВА.

Парма гор, 2005, Урасьöм 22 лун [22 февр.] (24 №).